Παρασκευή 22 Μαΐου 2009

Το κίνημα του Ναυτικού, πριν 36 χρόνια, Μάης 1973. Ο τότε σημαιοφόρος Κωστής Γκορτζής θυμάται και ανιστορεί.



ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ από το blogspot pitylos




Από το ‘69, εξυφαίνονται διάφορες μεμονωμένες ενέργειες που οι ιστορικοί του μέλλοντος θα καταγράψουν με λεπτομέρεια και που επιβεβαιώνουν την εξ αρχής αντίθεση πολλών στελεχών του Π.Ν. στη δικτατορία.

Παράλληλα, ο πυρήνας των οργανωμένων της Τάξης του ’48 προσεγγίζει και μυεί στην αναγκαιότητα αντίδρασης όλο και περισσότερα στελέχη. Οργανώνει την τοποθέτηση των περισσότερων μυημένων ταυτόχρονα σε καίριες θέσεις. Στις μονάδες του Στόλου και κρίσιμες Υπηρεσίες ώστε να γίνει εφικτή η επιθυμητή μαζικότητα και αποτελεσματικότητα της κίνησης.
Προσεγγίζεται ο Ευάγγελος Αβέρωφ που παράλληλα με τον πρεσβευτή Γεώργιο Σέκερη προσπαθούν (όχι επιτυχώς, είναι αλήθεια) να εξασφαλίσουν την πολιτική συμπαράσταση στο Κίνημα. Διαμορφώνονται επιχειρησιακά σχέδια και αναζητείται η κατάλληλη συγκυρία.

Αυτή ήρθε από τον Σεπτέμβριο του ’72, με το σύνολο σχεδόν των κυβερνητών των μάχιμων μονάδων του Στόλου μυημένων, όπως και πολλών στελεχών προϊστάμενων όλων των υπηρεσιών υποστήριξης και διοικητικής μέριμνας.

Οι δυσκολίες συντονισμού και οργάνωσης του Κινήματος πολλές.

Προσωπικοί προβληματισμοί και παλινδρομήσεις, έλλειψη ‘συνωμοτικής’ νοοτροπίας, αναζήτηση αρχηγού.

Απαίτηση για ξεκάθαρη πολιτική κάλυψη, εξασφάλιση εκ των προτέρων και της παραμικρής επιχειρησιακής λεπτομέρειας, διασφάλιση συμμετοχής μονάδων μονάδων του Στρατού Ξηράς και της Πολεμικής Αεροπορίας, συνδυασμός της κίνησης με εξέγερση της νεολαίας.

Είναι μερικά χαρακτηριστικά του σχεδιασμού που μπορούν να εκτιμηθούν ως αρνητικά στην πρώτη ανάγνωση των ιστορικών αρχείων του Κινήματος ως 'ανασχετικά' στην έγκαιρη εκδήλωση του Κινήματος.

Είναι, όμως, αρνητικά;

Τα στοιχεία αυτά αναδεικνύουν και τα στοιχεία του πολιτισμού της θαλασσινής κοινωνίας, που τα μόνιμα στελέχη του Ναυτικού εγκολπώνονται στην εφηβική τους ηλικία και βιώνουν μέχρι το τέλος της ζωής τους. Μιλώ για τον θαλασσινό πολιτισμό που υπάρχει σε κάθε είδους πλοίο, πολεμικό, εμπορικό ή αλιευτικό από την εποχή της τριήρους σαν κι αυτή που βρίσκεται δίπλα μας. Και μιλώ για τον πολιτισμό ως σύστημα κοινωνικής οργάνωσης, ως το σύνολο νόμων, κανονισμών, αρχών και παραδόσεων που μετατρέπουν το κάθε άτομο σε συνειδητοποιημένο πολίτη. Που εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του και απολαμβάνει τα δικαιώματά του ώστε η κοινωνία ως σύνολο να πορεύεται με ασφάλεια και κοινή πρόοδο.

Στην κοινωνία του κάθε πλοίου, υπάρχει η ιεραρχία που προσδιορίζεται αναλόγως των καθηκόντων και των ευθυνών του καθενός. Η αποφυγή των υποχρεώσεων οποιουδήποτε σε οποιοδήποτε ιεραρχικό επίπεδο, θα έθετε σε κίνδυνο την ασφάλεια και την αποστολή της κοινωνίας.

Αλλά και η στέρηση των δικαιωμάτων οποιουδήποτε σε οποιοδήποτε επίπεδο θα προκαλούσε το ίδιο. Ο καπετάνιος είναι ο απόλυτος άρχοντας. Αλλά αν δεν εξασφαλίζει το ευ ζην και τα δικαιώματα και του τελευταίου στην ιεραρχία, η τύχη του θα είναι ίδια με αυτόν. Πρέπει να κερδίσει τον σεβασμό και την αναγνώριση σε βαθμό που οι διαταγές του να μην επιδέχονται συζήτησης.
Γιατί ο απαιτούμενος ελάχιστος χρόνος αντίδρασης δεν επιτρέπει τη λήψη αποφάσεων από ‘ηγετικές ομάδες’ ή επιτροπές που θα συνέρχονται κατά περίπτωση. Είναι, πάλι, αδιανόητο, και παράλογο, για ένα πλοίο εν πλω, το να τοποθετήσει κάποιος, επειδή διαφωνεί με τον τρόπο λειτουργίας του πλοίου, βόμβα στο μηχανοστάσιο. Ή να κλείσει το δεξί κατάστρωμα και να πει ‘από εδώ δεν περνάει κανείς’. Και είναι αδιανόητο γιατί ξέρει, το βλέπει, το νοιώθει ότι κινδυνεύει και ο ίδιος να βρεθεί στον βυθό της θάλασσας.

Το πλαίσιο, δηλαδή, της κοινωνίας, υποχρεώνει τη διαμόρφωση του πολιτισμού της έτσι ώστε όλα τα μέλη της να πειθαναγκάζονται από αυτό (από το πλαίσιο) στην εκτέλεση των υποχρεώσεών τους και στην δίκαιη κατανομή και εξασφάλιση των δικαιωμάτων καθενός (γι αυτό εξ άλλου εμείς δεν ‘λαμβάνουμε την τιμή ν’ αναφέρουμε’ αλλά ‘ευπειθώς αναφέρουμε’).
Αυτό σημαίνει ότι το ολοκληρωτικό ‘υπερεγώ’ που καταδυναστεύει την ελληνική κοινωνία δεν έχει θέση στο πλοίο. Για κανέναν. Και αυτό εξηγεί το γιατί τα στελέχη του Ναυτικού ζητούσαν από την αρχή τον καθορισμό αρχηγού, αρχαιότερου όλων των κινηματιών, και πολιτική κάλυψη. Γιατί, γαλουχημένα στην ιεραρχική δημοκρατία του πλοίου, η ανατροπή της ιεραρχίας ήταν γι αυτούς αδιανόητη και γιατί η κίνησή τους σε καμιά περίπτωση δεν ήθελαν να εμφανιστεί ως εγωκεντρική, ιδιοτελής και αμιγώς στρατιωτική σαν κι αυτή των συνταγματαρχών.

Από τον Σεπτέμβριο του 72, αν υπήρχαν οι προϋποθέσεις ενός πολιτικού σχήματος εθνικής ενότητας έτοιμου να αντικαταστήσει τη χούντα, το Ναυτικό, με την ήδη εξασφαλισμένη συμπαράσταση δημοκρατικών στελεχών της Πολεμικής Αεροπορίας και του Στρατού Ξηράς, με διασυνδέσεις με αντιστασιακές ομάδες πολιτών αλλά και με τη στήριξη ισχυρών οικονομικών παραγόντων της εποχής, ήταν έτοιμο και θα μπορούσε να δράσει αμέσως.

Η διαρκής αναστολή των ενεργειών σε αναζήτηση αρχηγού και πολιτικής κάλυψης μπορεί να δίνει την εντύπωση προσωπικών αδυναμιών (σε ένα μέρος, υπαρκτών) αλλά, επιβεβαιώνει τις προθέσεις για αποκατάσταση της συνταγματικής νομιμότητας και όχι για την αντικατάσταση της χούντας από μια άλλη.


Μετά την εξέγερση των φοιτητών στη Νομική Σχολή Θεσσαλονίκης, και Αθηνών, τον Φεβρουάριο του 73, οι αξιωματικοί του Ναυτικού πήραν το λαϊκό μήνυμα του «δεν πάει άλλο» και αποφάσισαν να δράσουν παρά το ομιχλώδες του ορίζοντα της πολιτικής κάλυψης. Ενδεικτική η παραίνεση γυναίκας πρωτεργάτη του Κινήματος που είπε στον άντρα της "Μα καλά, τα παιδαρέλια ξεσηκώθηκαν ξεβράκωτα κι εσείς που έχετε τα κανόνια και τα καράβια ακόμα κάθεστε;"

Η αυτόνομη αντίδραση των νέων κόντρα στον ολοκληρωτικό παραλογισμό της δικτατορίας είναι σίγουρο ότι τροφοδότησε την αποφασιστικότητα για επίσπευση του Κινήματος, περιόρισε τα πισωγυρίσματα και την εξονυχιστική επεξεργασία κάθε επιμέρους συντονιστικού προβλήματος και οδήγησε στην απόφαση για εκδήλωση του Κινήματος στις 22 Μαΐου 1973.

Η αποκάλυψη των σχεδίων και η άμεση αντίδραση της χούντας με τη σύλληψη των πρώτων κινηματιών απέτρεψε την εκδήλωση του κινήματος.
Δεν απέτρεψε, όμως, την εκπλήρωση του σκοπού του.

Η χούντα προσπάθησε να μειώσει την αρχική εντύπωση. Ο εκπρόσωπός της Βύρων Σταματόπουλος ανακοίνωνε μια κίνηση ‘ελάχιστων’ απόστρατων και ένα-δύο εν ενεργεία αξιωματικών του Ναυτικού, μετρημένων στα δάχτυλα του ενός χεριού, μια ‘κίνηση οπερέτα’. Και θα κατόρθωνε να περάσει αυτήν την εντύπωση στην εσωτερική και διεθνή κοινή γνώμη αν, μεταξύ των λίγων πλοίων που βρίσκονταν εν πλω, δεν βρισκόταν και το Α/Τ ΒΕΛΟΣ.



Ο Κυβερνήτης του, Αντιπλοίαρχος Παππάς, αντιλαμβανόμενος την κρισιμότητα της κατάστασης, τη μακρόχρονη προσπάθεια να πηγαίνει χαμένη, την προοπτική μιας ευκαιρίας για νέο Κίνημα αδύνατη και τον κίνδυνο ακόμα και εκτέλεσης λίγων, έστω, συναδέλφων του –με συνοπτικές διαδικασίες Στρατοδικείων- άμεσο, αποσχίστηκε από την δύναμη του ΝΑΤΟ και ζήτησε πολιτικό άσυλο στην Ιταλία. Σκοπός του η αποκάλυψη, στην προγραμματισμένη για τον Ιούνιο του '73 Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Κοπεγχάγη, τόσο της έκτασης του Κινήματος του Ναυτικού όσο και της γενικότερης αντίθεσης των Ενόπλων Δυνάμεων αλλά και των πολιτών στη δικτατορία.


Το σύνολο σχεδόν του πληρώματος του πλοίου ζήτησε να τον ακολουθήσει. Δέχτηκε να τον συνοδεύσουμε οι μικροί, ανύπαντροι και χωρίς σοβαρές οικογενειακές υποχρεώσεις οι περισσότεροι, 6 αξιωματικοί και 24 υπαξιωματικοί. Στη δική μας απόφαση να τον ακολουθήσουμε συντέλεσε ο ‘θαλασσινός πολιτισμός’ που προανέφερα. Όταν ο ηγέτης έχει κερδίσει την αναγνώριση, την εμπιστοσύνη, τον σεβασμό και την αγάπη σου, εκτός από την ανασφάλεια που σου προκαλεί το ενδεχόμενο της απώλειάς του, ενεργοποιεί και το αίσθημα της υποχρέωσής σου για την προστασία του. Έτσι απλά.

Ο αντιπλοίαρχος Παππάς, από τους πρωτεργάτες του Κινήματος, έχοντας και το σύνολο των όρκων στην κατοχή του, σφυροκόπησε με ντοκουμέντα τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στην Κοπεγχάγη. Στη συνέχεια, με συνεχείς συνεντεύξεις και καταιγισμό μηνυμάτων στα ΜΜΕ του εξωτερικού, και με ανάλογη συντονισμένη δραστηριότητα όλων όσων τον ακολούθησαν αξιωματικών και υπαξιωματικών, σε όλο το δεκαπεντάμηνο διάστημα της εξορίας, αποδόμησε τον μύθο ότι οι Ένοπλες Δυνάμεις στηρίζουν την δικτατορία.
Εξέθεσε και προβλημάτισε τους ορατούς και αόρατους υποστηρικτές της και αποκάλυψε σε όλη την έκταση –ίσως και σε μεγαλύτερη- το Κίνημα του Ναυτικού. Και τις διασυνδέσεις του και με τους άλλους Κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων και με κοινωνικές ομάδες.

Παράλληλα, οι συλληφθέντες αξιωματικοί, αποκάλυπταν στις απολογίες τους πρόσωπα και πράγματα του Κινήματος σε όλη, εν πολλοίς εσκεμμένα, την έκτασή του φέρνοντας σε αδιέξοδο το καθεστώς για τιμωρία των κινηματιών. Από τη μια ήταν αδύνατο να φυλακίσει το σύνολο των κυβερνητών του Στόλου, Διευθυντών των κυριότερων Υπηρεσιών και δεκάδων άλλων αξιωματικών και υπαξιωματικών για τους οποίους προέκυπταν στοιχεία συμμετοχής στο Κίνημα, διαλύοντας στην ουσία το Πολεμικό Ναυτικό. Από την άλλη, οι πιέσεις από την διεθνή κοινή γνώμη και τους κρυφούς ή φανερούς πάτρωνές του αυξάνονταν με ραγδαίο ρυθμό.



Ως μόνη διέξοδο για τη διατήρησή του στην εξουσία, το δικτατορικό καθεστώς αποφάσισε την αποφυλάκιση των κινηματιών, τη Γενική Αμνηστία σε όλους τους πολιτικούς εξόριστους, κρατούμενους και υπόδικους –με μοναδική εξαίρεση τον Αντιπλοίαρχο Παππά και όσους τον ακολουθήσαμε-, την κατάργηση της Βασιλείας και τον σχηματισμό πολιτικής κυβέρνησης υπό τον Μαρκεζίνη εξαγγέλλοντας, για πρώτη φορά μετά 6 χρόνια, ελεύθερες εκλογές σε απώτερο, βεβαίως, χρόνο.

Η ‘ελαστικοποίηση’ του ολοκληρωτισμού του καθεστώτος, ως απόρροια του Κινήματος του Ναυτικού που μπορεί να μην εκδηλώθηκε αλλά, με την αποκάλυψη της έκτασής του, γκρέμισε τα σαθρά θεμέλια της δικτατορίας, δίχως αμφιβολία, αναζωπύρωσε τη νεανική φωτιά της Νομικής και οδήγησε τους νέους, λίγους μήνες μετά, στην εξέγερση του Πολυτεχνείου που ήταν και η αρχή του τέλους της πιο σκοτεινής περιόδου της νεοελληνικής ιστορίας.

Δεν είναι τυχαίο ότι και οι ξένοι αυτό εκτίμησαν. Και αποτυπώθηκαν εύστοχα οι συνέπειες του Κινήματος του Ναυτικού από Αυστριακό σκιτσογράφο σε Αυστριακή εφημερίδα με το σκίτσο του Α/Τ ΒΕΛΟΥΣ, ως συμβόλου του Κινήματος του Ναυτικού, να θρυμματίζει το άγαλμα του Κολοσσού - Δικτάτορα.

Δυστυχώς το τέλος επεφύλασσε και την εθνική καταστροφή της Κύπρου κατά τα σχεδιασθέντα αλλαχού σχέδια που εξυπηρέτησε η ...μεταλλαγμένη χούντα του Ιωαννίδη Και που ολοκληρώθηκε στους πρώτους μήνες της μεταπολίτευσης λόγω της ανύπαρκτης Εθνικής Ισχύος της χώρας.

Οι αγώνες των νέων, όμως, και αυτοί των στελεχών του Ναυτικού και των Ενόπλων Δυνάμεων, όλου του ιδεολογικού φάσματος, κόντρα στον παραλογισμό του ολοκληρωτισμού, θυσιάζονται ανεκμετάλλευτοι από τη γενιά μας στα πλαίσια επετειακών εκδηλώσεων, περισσότερο αναμνηστικών συναντήσεων των τότε πρωταγωνιστών τιμώμενων με την παρουσία θεσμικών αρχόντων και απόντων των νέων και της κοινωνίας που θα είχαν να διδαχθούν πολλά.

Όχι απαραίτητα με τη συμμετοχή τους σε τέτοιες επετειακές εκδηλώσεις, αλλά με την ανάπτυξη υποδομής για την ενημέρωσή τους στην ιστορία.

Είναι επιτακτική η ανάγκη διαμόρφωσης χώρων σαν κι αυτόν (Πάρκο Ναυτικής Παράδοσης) με την κατάλληλη υποδομή για την ανάδειξη και προβολή της ιστορίας στις πραγματικές της διαστάσεις, για την ανάδειξη και προβολή χρήσιμων σε όλους μας παραδειγμάτων αγώνων για το κοινό καλό, παραδειγμάτων κοινωνικής συνοχής και αποτελεσματικότητας.

Ο χώρος στον οποίον βρισκόμαστε σήμερα, δεν φιλοξενεί απλά κάποια πλοία που έπαιξαν διαφορετικούς ρόλους το καθένα στην ιστορία της πατρίδας μας. Ούτε τα φιλοξενεί για να προβάλλονται, αντικειμενικά αναπόφευκτο άλλωστε, μόνο οι ηγέτες και τα πληρώματά τους που τα έκαναν γνωστά παγκοσμίως σε συγκεκριμένες ιστορικές συγκυρίες.

Φιλοξενούνται πλοία/φορείς του Ελληνικού πολιτισμού. Της Ελληνικής Δημοκρατίας, του συστήματος κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας που υποδείξαμε κάποτε στα πέρατα του κόσμου, και εξακολουθεί να συντηρείται και να λειτουργεί στα σκαριά κάθε τύπου σήμερα. Ενός πολιτισμού που αναδεικνύει άξιους ηγέτες και συνειδητοποιημένους σε υποχρεώσεις και δικαιώματα πολίτες.
Ενός πολιτισμού που γεννήθηκε σε μια τριήρη σαν τη διπλανή μας, δοξάστηκε στον ΑΒΕΡΩΦ και απέδειξε πάνω στα νεώτερα πλοία του που εκπροσωπούνται εδώ , αυτοδίκαια, με το ΒΕΛΟΣ, την αντίστασή του στον σκοτεινό ολοκληρωτισμό.



Ενός πολιτισμού που φαίνεται να έχουμε, ως κοινωνία, στη στεριά, λησμονήσει. Ενός πολιτισμού που προέτρεπε τους πολίτες να ‘αμύνονται’ για το κοινό καλό ‘περί Πάτρης’ και όχι ‘περί πάρτης’, να προστατεύουν τους συμπολίτες τους ‘τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι’ και όχι ‘τοις κείνων χρήμασι πειθόμενοι’.

Γι αυτό, τα πλοία αυτά, όχι μόνο έχουν θέση εδώ, στο Πάρκο Ναυτικής Παράδοσης δίπλα δίπλα αλλά, θα πρέπει η πολιτεία να τα διαφυλάξει όλα ως κόρη οφθαλμού και να τα αποδώσει λειτουργικά και επισκέψιμα στους πολίτες και στα παιδιά μας. Υπό την αιγίδα της Πολιτείας, της Βουλής των Ελλήνων για την επαναλειτουργία της οποίας αγωνίστηκαν, ταλαιπωρήθηκαν, βασανίστηκαν, έδωσαν ακόμα και τη ζωή τους, χιλιάδες απλοί πολίτες, ένστολοι και μη.



Μερικοί από αυτούς που ταλαιπωρήθηκαν, ξυλοφορτώθηκαν, βασανίστηκαν και αποτάχτηκαν για τη συμμετοχή τους στο Κίνημα του Ναυτικού, χρόνο με τον χρόνο εμφανίζουν μια αυξανόμενη δυσθυμία γιατί προβάλλονται ο Παππάς και το ΒΕΛΟΣ σε 'πρώτο πλάνο'. Μαζί μ'αυτούς και κάποιοι που ο ιστορικός του μέλλοντος, βασιζόμενος στα ιστορικά αρχεία, δεν θα τους περιλάβει καν ως 'συμμετέχοντες'. Την ανθρώπινη ματαιοδοξία των πρώτων (που τους σέβομαι και τους εκτιμώ) την κατανοώ.
Ο φθόνος και η μισαλλαδοξία των δεύτερων με εξοργίζει.

Και άλλα πλοία ήταν εν πλώ την ίδια μέρα.

Αλλά, αν δεν ήταν ο Παππάς με το ΒΕΛΟΣ... (πώς το είχε πεί ο Κατσιφάρας;...)


Δεν υπάρχουν σχόλια: