Μεγάλο ενδιαφέρον για το ΠΑΣΟΚ και συγκεκριμένα για τον αρχηγό του, Ανδρέα Παπανδρέου, επεδείκνυε το 1978 η βρετανική διπλωματία, όπως προκύπτει από τα αποχαρακτηρισθέντα εμπιστευτικά αρχεία του υπουργείου Εξωτερικών, που αφορούν στην περίοδο πριν από 30 χρόνια.
Οι Βρετανοί διπλωμάτες της πρεσβείας στην Αθήνα και του Φόρεϊν Όφις στο Λονδίνο σημείωναν ότι η ενίσχυση του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1977, που το είχε φέρει στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, καθιστούσε επιτακτική την ανάγκη δημιουργίας επαφών με το κόμμα και τον Παπανδρέου, έστω και αν επρόκειτο για έναν «απρόβλεπτο ατομιστή» ή έναν «πολιτικό χωρίς ηθικές αξίες», σύμφωνα με ορισμένα σχόλια.
Ο τότε Βρετανός πρέσβης στην Αθήνα σερ Μπρούκς Ρίτσαρντς επιδιώκει και κλείνει συνάντηση με τον Ανδρέα Παπανδρέου στο Κάστρι, όπου συνομιλούν για μια ώρα. Ακολούθως, σε εμπιστευτική του αναφορά γράφει για τον Ανδρέα Παπανδρέου:
«Σε αυτή τη φάση το κόμμα εξακολουθεί να είναι ο Ανδρέας Παπανδρέου, και ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι η πλέον ευφυής, λαμπρή αλλά και η πλέον διφορούμενη προσωπικότητα στην πολιτική σκηνή της σύγχρονης Ελλάδας. Παρά το γεγονός ότι έχει ζήσει την μισή ζωή του μέχρι σήμερα στην Αμερική παραμένει Έλληνας μέχρι τα άκρα των δαχτύλων του.
» Δεν νομίζω ότι μπορεί να θεωρείται σοσιαλιστής. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι όπως ο Θεμιστοκλής, ο οποίος αφού έσωσε την πόλη - κράτος της Αθήνας από τους Πέρσες, αυτομόλησε στον εχθρό ή όπως ο Καραϊσκάκης, ο οποίος στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου έλεγε: 'Όποτε θέλω είμαι άγγελος και όποτε θέλω είμαι διάβολος'. Στις αντικοινοτικές θέσεις που έχει ο Ανδρέας Παπανδρέου υπάρχουν περιθώρια για να κάνει διορθώσεις, αλλά η εχθρότητα που έχει εναντίον της Αμερικής και του ΝΑΤΟ είναι θεμελιώδης. Το όραμά του είναι για μια Ελλάδα αδέσμευτη, ουδέτερη που θα μπορεί να ζει με τις δικές της δυνατότητες και με τα πετροδολάρια του Καντάφι».
Ο Βρετανός πρέσβης επισημαίνει επίσης στην αναφορά του ότι στην ερώτησή του προς τον Ανδρέα Παπανδρέου πώς βλέπει την μελλοντική διάρθρωση του πολιτικού τοπίου στην Ελλάδα, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ απάντησε ότι δεν βλέπει να έχουν μέλλον τα κόμματα της ΕΔΗΚ και του ΚΚΕ εσωτερικού, τα περιφερειακά σοσιαλιστικά κόμματα. Για το ΚΚΕ εξωτερικού πρόβλεψε ότι δεν θα μπορέσει ποτέ να ξεπεράσει το ποσοστό του 12%.
Ένα εμπιστευτικό έγγραφο της βρετανικής πρεσβείας στην Ουάσιγκτον αποκαλύπτει ότι στις αρχές του 1978 τους επισκέφθηκε ο ελληνικής καταγωγής πράκτορας της CIA Τζορτζ Φιδάς και τους ενημέρωσε για τις πληροφορίες που είχε και για τις εκτιμήσεις του σχετικά με τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα. Ο Τζορτζ Φιδάς είπε στους Βρετανούς επισήμους ότι δύο παράγοντες ανέβασαν τα ποσοστά του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1977: Η απήχηση του Ανδρέα Παπανδρέου στους αγρότες, οι οποίοι ήταν φοβισμένοι με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα γιατί είχαν δυσκολίες να πωλούν τα προϊόντα τους και η σχετικά μεγάλη αποχή η οποία ευνόησε τα αριστερά κόμματα.
Μεγάλη έκταση στα αρχεία αφιερώνεται στην επίσκεψη του τότε πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή στο Λονδίνο, όπου είχε συνάντηση με τον ομόλογό του, Τζέιμς Κάλαχαν, με σκοπό να ζητήσει την επίσπευση των διαδικασιών ένταξης της Ελλάδας στην ΕΟΚ. Οι Βρετανοί που τάσσονταν υπέρ της ελληνικής ένταξης χωρίς ωστόσο να βιάζονται, εξέταζαν επίσης σε βάθος τις ελληνοτουρκικές διαφορές. Μεγαλύτερη έμφαση δινόταν στις εξελίξεις στο Αιγαίο και στην προσπάθεια της Ελλάδας για τη δημιουργία ενός καθεστώτος ειδικής σχέσης με το ΝΑΤΟ, μετά την αποχώρησή της το ’74 από το στρατιωτικό σκέλος της συμμαχίας – ειδική σχέση στην οποία εναντιωνόταν η τουρκική κυβέρνηση του Μπουλέντ Ετσεβίτ.
Συχνές είναι επίσης οι αναφορές στις πρώτες ενδείξεις εσωκομματικών τριβών και διχόνοιας στους κόλπους της Νέας Δημοκρατίας, ενώ οι εκτιμήσεις συνέκλιναν στην περαιτέρω μείωση της επιρροής κομμάτων όπως η ΕΔΗΚ και το ΚΚΕ Εσωτερικών, περιορίζοντας τις επιλογές των κυβερνώντων Εργατικών στη Βρετανία για έναν συνομιλητή με παρόμοια ιδεολογία στην Ελλάδα. Εξεταζόταν επίσης το κατά πόσο το ΚΚΕ Εξωτερικού του Χαρίλαου Φλωράκη ήταν δυνατό να αποσπαστεί έστω και λίγο από τη γραμμή της Μόσχας ή να επανενωθεί με το ΚΚΕ Εσωτερικού.
Εντονότατη αποκαλύπτεται επίσης η κινητοποίηση της κυβέρνησης του Λονδίνου να πείσει την ελληνική κυβέρνηση για την αγορά σύγχρονων βρετανικών αρμάτων μάχης.
Το φαινόμενο ΠΑΣΟΚ και ο «οπορτουνιστής» αρχηγός με τα πολλά πρόσωπα
Σε μια προσπάθεια να οριστεί το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα που είχε πλέον την ψήφο του 25% των Ελλήνων, προς έκπληξη των Βρετανών Εργατικών που βρίσκονταν στην εξουσία, ο Βρετανός πρέσβης στην Αθήνα σερ Μπρουκ Ρίτσαρντς το περιγράφει ως ένα «μη-δογματικό μαρξιστικό κόμμα που στοχεύει σε μια ειρηνική μεταμόρφωση μέσω σημαντικών διαρθρωτικών αλλαγών που θα διασφαλιστούν με ένα νέο Σύνταγμα». Η δημοτικότητα του κόμματος κατά τους Βρετανούς αυξανόταν συνεχώς και μόλις πέντε μήνες μετά τις εκλογές θα μπορούσε να εξασφαλίσει σε μια νέα εκλογική μάχη το 30% των ψήφων του εκλογικού σώματος, «αλλά όχι το 35% όπως υποστήριξε σε συνέντευξή του στους Νιου Γιορκ Τάιμς ο ηγέτης του». Η ενίσχυση αυτή αποδιδόταν εν μέρει στη διαίρεση της ΕΔΗΚ, καθώς όπως σημειώνεται «σε κανέναν Έλληνα δεν αρέσει να υποστηρίζει το χαμένο».
Σε έγγραφο που αναφέρεται σε εκτιμήσεις της αμερικανικής CIA για την επάνοδο στο πολιτικό προσκήνιο του Ανδρέα Παπανδρέου, τονίζεται ότι το ενδεχόμενο ανάδειξής του ως επικρατέστερου διαδόχου στην εξουσία του Καραμανλή είναι «ένας πιθανός λόγος για μια αντισυνταγματική κίνηση υποστηρικτών της άκρας δεξιάς». Πάντως σε πολλές εμπιστευτικές αναφορές προς το Φόρεϊν Όφις οι Βρετανοί διπλωμάτες στην Ελλάδα επικαλούνται κορυφαίους Έλληνες πολιτικούς που θεωρούν ότι ο φόβος μιας νέας στρατιωτικής κατάλυσης του πολιτεύματος είναι πολύ πιο περιορισμένος σε σχέση με το 1967 – αν και όχι ανύπαρκτος.
Mεταξύ των παραγόντων που συνετέλεσαν στην ενίσχυση του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του ’77 σημειώνονται η αποχή και ο φόβος πολλών αγροτών από τις εξαγγελίες Καραμανλή περί ένταξης στην ΕΟΚ. Ο Παπανδρέου είχε κατορθώσει επίσης να εμφανιστεί πιο μετριοπαθής «περιορίζοντας τις χτυπητές μαρξιστικές θέσεις του προγράμματος του 1974», διατηρώντας ωστόσο παράλληλα την υποστήριξη πιο ριζοσπαστικών στοιχείων.
Στο ερώτημα τι θα ψήφιζε ένας οπαδός των Εργατικών αν μεταφερόταν στην Ελλάδα η απάντηση είναι «ξεκάθαρα ΠΑΣΟΚ», γράφει η βρετανική πρεσβεία, καθώς είναι ο κυριότερος εκπρόσωπος του σοσιαλισμού στην Ελλάδα, αν και μακριά από το ευρωπαϊκό πρότυπο της σοσιαλδημοκρατίας. Αν και το κόμμα λειτουργεί υπό έναν «απρόβλεπτο ατομιστή», στην Ελλάδα οι προσωπικότητες υποκαθιστούν τα προγράμματα, σχολιάζεται χαρακτηριστικά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου